Insulinooporność - objawy, diagnostyka, dieta

Co to jest insulina

Insulina to hormon, który między innymi wpływa na odżywienie komórek, a dokładniej pomaga dostarczyć do komórek naszego ciała glukozę, która jest dla nich źródłem energii.

Niektóre komórki bez działania insuliny w ogóle nie chcą przyjmować glukozy, ale na szczęście są też takie, które jej do tego nie potrzebują, są to na przykład komórki, które tworzą nasz mózg.

Insulinooporność

Insulinooporność to taka sytuacja, w której komórki są niewrażliwe na działanie insuliny.
Gdy komórka jest niewrażliwa na insulinę, to glukoza nie może być do niej dostarczona i zostaje w krwioobiegu. Kiedy poziom glukozy we krwi rośnie trzustka produkuje coraz więcej insuliny, żeby umożliwić dostarczenie glukozy komórkom i obniżyć jej poziom we krwi. Trzustka niestety nie wie, że przyczyną wzrostu poziomu glukozy we krwi jest problem z działaniem insuliny.

Takie zwiększenie poziomu insuliny we krwi może doprowadzić do sytuacji kiedy komórki zaczynają się bronić poprzez zmniejszenie receptorów insuliny. Niestety dalej powoduje to zwiększenie produkcji insuliny
i postępujące zmniejszanie się ilości receptorów. Taki stan powoduje powstanie hiperinsulinemii, co w konsekwencji prowadzi do rozwoju cukrzycy typu II. 

Objawy insulinooporności u kobiet

W insulinooporności, gdy komórki niewrażliwe na działanie insuliny nie przyjmują glukozy, to tę glukozę zawsze chętnie przyjmą komórki tkanki tłuszczowej, co powoduje jej rozrost. Jeśli zdrowo się odżywiasz, mało jesz i dużo ćwiczysz, a waga nadal rośnie i tyjesz „z powietrza” przyczyną może być insulinooporność.
Insulinooporności często towarzyszy hiperandrogenizm. Do jego objawów zaliczamy nadmierne owłosienie występujące na twarzy, plecach, klatce piersiowej, zatem w miejscach typowych dla mężczyzn.
Objawem insulinooporności mogą też być nieregularne miesiączki, co wynika z problemów z owulacją.
Insulinooporności niejednokrotnie towarzyszą również podwyższone poziomy: cholesterolu, trójglicerydów, kwasu moczowego we krwi, a także nadciśnienie tętnicze.

Insulinooporność a PCOS

Insulinooporność może doprowadzić do wielu schorzeń, w tym do wspomnianej wcześniej otyłości, cukrzycy typu 2, cukrzycy ciążowej, chorób układu sercowo-naczyniowego oraz do zespołu policystycznych jajników, czyli PCOS. Co sprawia, że insulinooporność powoduje problemy z zajściem w ciążę, a także z jej utrzymaniem.

Diagnostyka

Jeśli zaobserwowałaś u siebie opisane powyżej objawy udaj się do lekarza celem przeprowadzenia dokładnej diagnostyki i wprowadzenia odpowiedniego planu leczenia.

Podstawowa diagnostyka obejmuje badania stężenia glukozy (glikemia) oraz insuliny (insulinemia) na czczo we krwi. Prawidłowe stężenie cukru glukozy we krwi na czczo nie powinno przekraczać 99 mg/dl (5,6 mmol/l). Na podstawie stężenia insuliny i glukozy we krwi oblicza się współczynnik HOMA-IR (homeostatic model assessment of insulin resistance). Współczynnik ten wylicza się z następującego wzoru:

R = [insulinemia na czczo (mU/ml) x glikemia na czczo (mmol/l)]  /  22,5

Tutaj znajdziesz kalkulator online: Kalkulator HOMA

Wartość tego współczynnika powinna wynosić 1, natomiast wyższy wynik może już wskazywać insulinooporność (niektóre źródła podają, że wynik powyżej 2 wskazuje na insulinooporność), a im wyższy poziom wskaźnika tym wyższy poziom insulinooporności.

Ponadto wykonuje się również tzw. krzywą cukrową (test obciążenia glukozą), która pozwala ocenić reakcję organizmu na glukozę. Badanie wykonywane jest na czczo, pobierana jest krew, po czym pacjentowi podawana jest rozpuszczona w wodzie odpowiednia dawka glukozy (50 lub 75 g) i po godzinie wykonywane jest ponownie badanie poziomu glukozy we krwi. W przypadku podania 75 g glukozy, oznaczenie poziomu glukozy we krwi odbywa się jeszcze raz po 2 godzinach.  W przerwach pomiędzy kolejnymi pobraniami krwi nie wolno się forsować, ani opuszczać przychodni, najlepiej pozostać w spoczynku, lub nawet się położyć, jeśli to jest możliwe.

Prawidłowy poziom glukozy we krwi po 2 godzinach wynosi 140 mg/dl (7,8 mmol/l).

Leczenie

Na podstawie przeprowadzonego wywiadu oraz wyników badań lekarz postawi diagnozę. U każdego może mieć inne nasilenie, dlatego też u jednych pacjentów leczenie będzie polegało jedynie na modyfikacji diety i zaleceniu wysiłku fizycznego, u innych konieczne może być leczenie farmakologiczne.

Sport

Wydawać by się mogło, że przy insulinooporności wskazana będzie duża ilość ruchu, jednak przy tym schorzeniu ruch powinien być umiarkowany, z uwagi na kortyzol. Kortyzol to hormon, którego produkcja rośnie przy intensywnym wysiłku fizycznym. Kortyzol podnosi poziom glukozy we krwi poprzez nasilenie jej produkcji w wątrobie i poprzez rozkład glikogenu (zmagazynowanego w mięśniach i wątrobie), z którego też powstaje glukoza. Zatem kortyzol poprzez wzrost stężenia glukozy we krwi wzmaga produkcję insuliny. Powstaje błędne koło. 

Dieta

Podstawą diety w insulinooporności jest ograniczenie lub wręcz wykluczenie potraw i składników, które powodują szybkie podniesienie stężenia glukozy we krwi. Czyli należy unikać potraw z wysokim indeksem glikemicznym (IG), czyli tych potraw, z których węglowodany są wchłaniane bardzo szybko przez organizm. W przypadku potraw z niskim IG węglowodany są wchłaniane powoli, stopniowo, dzięki czemu nie powodują skoków ilości cukru we krwi, a tym samym skoków w produkcji insuliny.

Tabelę IG opracowaną w 2002 roku (tylko wersja anglojęzyczna) znajdziesz TABELA IG  

Więcej o węglowowadanach i indeksie glikemicznym przeczytasz tutaj: Węglowodany dla płodności

Dieta musi być wyważona i wsparta optymalną dawką ćwiczeń. Tak jak wytężony wysiłek fizyczny jest nie wskazany tak samo głodówka, gdyż zamiast pomóc, jedynie może zaszkodzić. Ponadto pamiętaj, że Twój mózg również potrzebuje pożywienia by dobrze funkcjonować, więc nie możesz go głodzić.

Inozytol jako przekaźnik sygnału insulinowego

W insulinooporności należy nie tylko zrezygnować z potraw z wysokim indeksem glikemicznym, ale również trzeba wesprzeć dietę składnikami, które pomogą uwrażliwić komórki na działanie insuliny, a tym samym pomogą komórkom przyjmować glukozę z krwi. Badania potwierdzają, iż to właśnie inozytol jest tym składnikiem, który powinien znaleźć się w diecie osób dotkniętych insulinoopornością, gdyż jest on wewnątrzkomórkowym przekaźnikiem sygnału insulinowego. To właśnie brak inozytolu w organizmie wskazywany jest jako jedna z przyczyn wzrostu oporności komórek na działanie insuliny.

Dzięki swojemu działaniu inozytol poprawia przyjmowanie glukozy przez komórki, dzięki czemu wpływa na ich odżywienie, a tym samym glukoza nie jest zamieniana na tkankę tłuszczową.
Mio-inozytol (jedna z aktywnych form inozytolu) wpływa na zmniejszenie hiperinsulinemi oraz hiperandrogenemi, przywracając owulację i regularne cykle miesiączkowe u kobiet z PCOS.

Wiele badań potwierdza pozytywny efekt suplementacji mio-inozytolu na uwrażliwianie komórek na działanie insuliny. Wykazano między innymi, że 12 tygodniowa kuracja obniżyła stężenia hormonów: LH, prolaktyny i testosteronu, a także stosunek glukozy do insuliny i wskaźnika HOMA-IR. W tym samym badaniu u większości pań doszło również do przywrócenia regularnego miesiączkowania (badania przeprowadzono w 2013 roku).

N-acetylo L-cysteina

N-acetylo L-cysteina znana również jako NAC, N-acetylo L-cysteina lub N-acetylocysteina to kolejna substancja, która uwrażliwia komórki na działanie insuliny. Badania wykazały, że wysokie dawki tej substancji powodowały wzrost poziomu zredukowanego glutationu, który jest silnym antyutleniaczem i zmniejsza skutki niekorzystnego działania wolnych rodników w organizmie. Co oznacza, że warto go przyjmować aby uniknąć stresu oksydacyjnego, zniwelować działanie wolnych rodników w organizmie. 

Insulinooporność jest schorzeniem, na które nie ma jednego lekarstwa jednak można je mieć pod kontrolą. Dlatego bardzo ważne jest przede wszystkim wprowadzenie odpowiedniego stylu życia, zmiany sposobu odżywiania i wprowadzenia adekwatnej ilości ćwiczeń fizycznych.

Czytaj również: N-acetylo L-cysteina dla płodności pary

Źródła informacji:
N-acetylcysteine as an anti-oxidant and anti-inflammatory drug and its some clinical applications; D.M. Radomska-Leśniewska, P. Skopiński; Central European Journal of Immunology 2012;
N-acetyl-cysteine is a novel adjuvant to clomiphene citrate in clomiphene citrate-resistant patients with polycystic ovary syndrome; Ahmed Y. Rizk, M.D., Mohamed A. Bedaiwy, M.D., and Hesham G. Al-Inany, M.D.; Fertility and Sterility Vol. 83, No. 2, February 2005
Polycystic Ovary Syndrome: Insights into Therapeutic Approach with Inositols, Maria A. Sortino, Salvatore Salomone, Michele O. Carruba, Filippo Drago; Frontiers in Pharmacology 2017, Volume 8
Rola niedoboru inozytolu w patofizjologii zaburzeń występujących w zespole policystycznych jajników; Artur j. Jakimiuk, Jacek Szamatowicz; Ginekologia Polska 2014, 85
Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące stosowania preparatów zawierających myo-inozytol przez pacjentki z zespołem policystycznych jajników (PCOS) Ginekol Pol. 2/2014, 85, 158-160
The Efficacy of Inositol and N-Acetyl Cysteine Administration (Ovaric HP) in Improving the Ovarian Function in Infertile Women with PCOS with or without Insulin Resistance; A. Sacchinelli, R. Venturella, D. Lico, A. Di Cello, A. Lucia, E. Rania, R. Cirillo, F. Zullo; Obsterics and Gynecology International Volume 2014;