Misja „Dziecko”. Jak zaplanować ciążę, żeby wszystko przebiegło bez komplikacji?

Ciało odzwierciedla styl naszego życia. A żyjemy w nieustannym pośpiechu i stresie. Chcąc sprostać codziennym wyzwaniom rezygnujemy ze zdrowych posiłków, właściwego snu i wypoczynku, regularnej aktywności. Coraz częściej także odkładamy macierzyństwo na później. Niestety taki tryb życia nie sprzyja płodności. Zaniedbany organizm domaga się uwagi, zanim podejmie ogromny wysiłek, jakim jest wydanie na świat dziecka. Co zrobić, aby był w dobrej kondycji?

Stres oksydacyjny

Obecnie często mamy do czynienia ze stresem oksydacyjnym, który objawia się zachwianiem równowagi między wolnymi rodnikami (utleniaczami), a antyoksydantami (przeciwutleniaczami) w naszym organizmie. Przyczyną jego wystąpienia jest spożywanie wysoko przetworzonej i sztucznie konserwowanej żywności, produktów smażonych, wędzonych i peklowanych. Stres oksydacyjny potęguje zanieczyszczenie środowiska - w tym smog. Jak również życie w stanie przewlekłego napięcia, brak aktywności fizycznej oraz stosowanie antykoncepcji. Nadmiar wolnych rodników prowadzi nie tylko do przedwczesnego starzenia się organizmu, ale może również utrudniać zajście w ciążę. 

Wolne rodniki tlenowe są produktami prawidłowego metabolizmu komórkowego, jednak w nad-miarze zaczynają szkodzić. Powodują niszczenie błon komórkowych i uszkadzają strukturę DNA. Ponadto negatywnie wpływają na wzrastanie komórek jajowych a między innymi od ich jakości zależy uzyskanie prawidłowej ciąży – mówi dr n. med. Anna Bednarska-Czerwińska, ginekolog endokrynolog z kliniki Gyncentrum.

Oczyszczanie organizmu

Pierwszym krokiem do przywrócenia w organizmie równowagi oksydacyjnej powinna być zmiana diety. Należy wykluczyć z niej biały cukier, czekoladę oraz produkty zawierające konserwanty i sztuczne barwniki. Ważne jest spożywanie potraw zawierających przeciwutleniacze, czyli wit A, C, E, koenzym Q10 oraz produkty bogate w glutation i karotenoidy. Znajdziemy je w wielu produktach spożywczych, najbogatsze w przeciwutleniacze są jednak owoce i warzywa. Silne antyoksydacyjne właściwości mają np. aronia, borówki i żurawina, czarne porzeczki i suszone śliwki, jeżyny, maliny, truskawki i jabłka oraz cytrusy. Z warzyw warto wybrać czerwoną fasolę, karczochy, soję, brokuły, czerwoną kapustę i szparagi. Zdrową przekąską mogą stać się orzechy – najwięcej antyoksydantów zwierają pekanowe oraz włoskie. Pamiętajmy również o przyprawach i ziołach. Pietruszkę, oregano, majeranek, tymianek, rozmaryn lub egzotyczne chili, cynamon, kurkumę warto dodawać szczególnie do tłustych potraw, gdyż niwelują ich szkodliwe działanie. Pietruszka może stać się również składnikiem zielonych koktajli.

Zioła przyjazne kobietom

Płodności sprzyjają zioła – aby zadziałały, należy spożywać je systematycznie np. w postaci naparów (herbat) przez okres min. 3 miesięcy. Bogatym źródłem witaminy C oraz witamin z grupy B jest czarny bez. Należy on także do tzw. środków czyszczących krew, gdyż pomaga usuwać szkodliwe produkty przemiany materii i toksyny. Głóg jednoszyjkowy dostarcza natomiast fitosteroli, które obniżają poziom cholesterolu. Powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych, co znacznie poprawia natlenienie organizmu. Popularna lebiodka pospolita czyli oregano wykazuje silne działanie antyoksydacyjne dzięki zawarości polifenoli. Wyjątkowo warta uwagi jest pokrzywa zwyczajna, którą zaleca się zwłaszcza kobietom mającym obfite miesiączki, gdyż jest cennym źródłem substancji przeciwkrwotocznych - witaminy K, flawonoidów i garbników. Działa bakteriobójczo, dlatego wspomaga walkę z infekcjami pęcherza moczowego i pochwy. A zapobiegając gromadzeniu się wody w organizmie łagodzi objawy PMS. W przygotowaniach do ciąży pomocne będą także liście malin, z których napar polecany jest przede wszystkim kobietom cierpiącym na endometriozę, po urazach macicy (tj. zabiegach usunięcia mięśniaków, cyst) lub po poronieniach. Napar ten ma działanie ściągające, tonizujące i przeciwzakrzepowe, obecne w nim substancje chronią kobiety przez nadmiernym krwawieniem. Zawiera także alkaloidy, które łagodzą skurcze mięśni, zwłaszcza w okolicy miednicy, co zmniejsza ryzyko poronienia. 

Uregulowanie cykli miesiączkowych

Poczęciu dziecka nie sprzyjają zaburzenia miesiączkowania, a jest to problem, z którym często borykają się kobiety, szczególnie po 30-tce. Jeśli winne są temu stres i nieodpowiednia dieta oraz brak ruchu, pomoże zmiana stylu życia i rezygnacja z niezdrowych nawyków. Zaburzenie cykli menstruacyjnych i owulacji może być jednak spowodowane nagłym odstawieniem antykoncepcji, po wielu latach jej stosowania. W takim wypadku przed rozpoczęciem starań o dziecko lekarze zalecają wyregulowanie gospodarki hormonalnej, co zajmuje minimum trzy miesiące.

Jeśli kobieta stosowała hormonalną antykoncepcję to należy pamiętać, że egzogenne hormony wyciszają pracę jajników a tym samym całą oś podwzgórze-przysadka-jajnik czyli tę, której prawidłowe funkcjonowanie gwarantuje regularność cykli miesiączkowych i płodność. Po odstawieniu takiej metody antykoncepcji organizm kobiety może potrzebować nawet kilku miesięcy na powrót płodności – mówi dr n.med. Anna Bednarska-Czerwińska.

W unormowaniu cykli miesiączkowych może pomóc stosowanie herbat i preparatów z niepokalanka mnisiego. Jego owoce bogate są w olejki eteryczne oraz kwasy tłuszczowe, które regulują poziom estrogenu i progesteronu. W okresie starań o dziecko ten pierwszy przygotowuje układ rozrodczy do owulacji.

W stanach niedoboru witamin czy zwiększonego zapotrzebowania może być także wskazana suplementacja preparatami złożonymi. W okresie przygotowywania się do zajścia w ciążę rekomendowane jest stosowanie kwasu foliowego a najlepiej jego aktywnej postaci czyli metylofolianu. Jego niedobór zwiększa ryzyko wystąpienia wad wrodzonych u płodu, niedokrwistości u matki. Witamina D ma działanie plejotropowe, tzn. uczestniczy w wielu procesach komórkowych. Wielonienasycone kwasy tłuszczowe z kolei zmniejszają ryzyko poronienia i korzystnie wpływają na rozwój ośrodkowego układu nerwowego. Ważny jest także jod – wyjaśnia dr n. med. Katarzyna Olszak-Wąsik ginekolog z kliniki Gyncentrum.

Dobroczynne kwasy omega

Istotną rolę w okresie oczyszczania organizmu i przygotowywania się do zajścia w ciążę pełnią kwasy omega-3. Regulują one gospodarkę hormonalną i zmniejszają insulinooporność, która ma negatywny wpływ na przebieg owulacji. Oddziałują na właściwe ukrwienie narządów rodnych oraz na produkcję odpowiedniej ilości i jakości śluzu szyjkowego, który tworzy środowisko sprzyjające szybszemu przemieszczaniu się plemników. Właściwy poziom kwasów omega-3 w organizmie zmniejsza ryzyko występowania endometriozy, przedwczesnego porodu, stanu przedrzucawkowego oraz niedorozwoju płodu.

Ponieważ kwasów omega-3 nasz organizm nie potrafi produkować, konieczne jest ich dostarczenie w diecie lub suplementowanie. Bogate w te substancje są ryby, zwłaszcza makrele, łosoś, dorsz, pstrąg sardynki i śledzie. A także owoce morza (skorupiaki i ostrygi), algi morskie oraz olej lniany.

Potencjał płodności

W świadomym planowaniu macierzyństwa może pomóc określenie potencjału płodności. Każda kobieta rodzi się z określonym potencjałem reprodukcyjnym jajników, tzw. rezerwą jajnikową. Jest to liczba pęcherzyków w jajniku, które są zdolne do wzrostu i transformacji w dojrzałą komórkę jajową. Ta liczba z wiekiem naturalnie się obniża i zmniejsza tym samym szansę na posiadanie potomstwa. Dla każdej kobiety realna granica możliwości starania się o dziecko jest inna, zależna od jej organizmu czy trybu życia. Nie ma jednak możliwości przesunięcia jej w czasie, dlatego wiek jest jednym z decydujących czynników wpływających na płodność kobiety. Określenie potencjału płodności umożliwia proste badanie z krwi. Rezerwę jajnikową oznacza się na podstawie hormonów FSH i estradiolu lub hormonu AMH. Wynik pozwala m.in. ocenić, kiedy kobieta zacznie wchodzić w okres menopauzy, a to umożliwia świadome zaplanowanie najodpowiedniejszego momentu na urodzenie dziecka. Kobiety, które chcą odłożyć w czasie decyzję o macierzyństwie mają natomiast możliwość krioprezerwacji, czyli zamrożenia komórek jajowych, tak aby zachowały swoje funkcje biologiczne.

Tekst przygotowany we współpracy z magazynem Newsweek

Więcej porad specjalistów, dotyczących płodności kobiet i mężczyzn, znajdziesz tutaj: Poradnik płodności