Wpływ leczenia onkologicznego na płodność

Leczenie chorób nowotworowych odnosi coraz większą skuteczność i prowadzi do wydłużenia życia pacjenta. Kluczowym elementem jest dobór terapii, która będzie odpowiadała indywidualnym potrzebom pacjenta. Standardowe leczenie opiera się na kilku elementach: chemioterapii, radioterapii oraz operacji chirurgicznej. Wdrążenie odpowiedniego terapii wiąże się z monitorowaniem odpowiedzi organizmu pacjenta na zastosowanie odpowiedniego leczenia.

Leczenie onkologiczne a płodność

Przebyte leczenie onkologiczne wiąże się z ryzykiem obniżenia potencjału rozrodczego oraz całkowitej utraty płodności. Dotyczy to zwłaszcza standardowych metod leczenia (chemio- i radioterapia oraz leczenie chirurgiczne) kobiet w wieku rozrodczym. Zależne jest to od rodzaju choroby, zastosowanego cytostatyku a także sposobu jego podania (doustnie lub dożylnie), miejsca oraz dawki napromieniowania, rozległości leczenia chirurgicznego, wieku pacjenta oraz jego płodności przed rozpoczęciem leczenia.

Zaburzenia płodności

Jajniki

Leczenie onkologiczne negatywnie wpływa na ilość oocytów. Poprzez naruszenie i uszkodzenie nieodnawialnej liczby komórek dochodzi do zaburzeń miesiączkowania oraz płodności. W skrajnych przypadkach dochodzi do zatrzymania produkcji hormonów płciowych i nieodwracalnej bezpłodności.

Jeżeli podczas chemio- i radioterapii dojdzie do znacznego uszkodzenia gonady, skutkuje to ostrą niewydolnością jajników (AOF), co w konsekwencji prowadzi do utraty funkcji jajników już w trakcie leczenia, lub od razu po jego zakończeniu.

Wpływ chemio- i radioterapii

Niektóre chemioterapeutyki, podawane w dużych dawkach, oddziałują na funkcje jajników. Mowa o zastosowaniu podczas chemioterapii tzw. związków alkilujących: cyklofosfamidu, chlorambucylu, melfalanu, chlorometyny oraz prokarbazyny, które najmocniej uszkadzają gonady.
Natomiast radioterapia polega na leczeniu napromieniowaniem odpowiedniego obszaru ciała. Wysoka częstotliwość fal powoduje szybsze uszkadzanie oraz niszczenie komórek nowotworowych niż komórek prawidłowych. W przypadku m.in. raka szyjki macicy obszarem poddanym promieniowaniu jest jama brzuszna, w związku z tym część niedojrzałych oocytów w jajnikach zostaje uszkodzona (szacuje się, że około 50%).
W obu przypadkach – i chemio- i radioterapii stopień uszkodzenia jajników uwarunkowany jest wiekiem pacjentki. Organizm kobiety powyżej 40 roku życia jest bardziej podatny na promieniowanie, niż w przypadku młodych kobiet.

Leczenie chirurgiczne

W przypadku raka jajnika, jajowodu, trzonu i szyjki macicy, pochwy oraz sromu wdrążane jest leczenie operacyjne. Rozległość przeprowadzonej operacji wpływa na stopień uszkodzenia narządów płciowych oraz na zmniejszenie potencjału rozrodczego.

Macica

Stopień uszkodzenia macicy zależy (jak w przypadku jajników) od dawki i miejsca napromieniowania. W przypadku wysokich dawek naświetlenia w obrębie jamy brzusznej zaburzony zostaje prawidłowy przepływ krwi w naczyniach zaopatrujących macicę – taka sytuacja skutkuje zahamowania jej wzrostu.

Przedwczesna menopauza

Po zakończonym leczeniu onkologicznym z czasem może wystąpić przedwczesna menopauza, tj. wygaśnięcie czynności jajników przed 40 rokiem życia. Pojawienie się menopauzy, spowodowanej leczeniem onkologicznym, zwykle jest stanem nagłym i organizm nie może się do tego przygotować w sposób naturalny. Jest to sytuacja bardzo uciążliwa dla kobiety.

Podwzgórze i przysadka

W przypadku leczenia onkologicznego na guza mózgu, wskutek promieniowania dochodzi do uszkodzenia podwzgórza lub przysadki. W takich przypadkach upośledzenie płodności nie wynika z uszkodzonych narządów płciowych kobiety, ale z powodu zaburzenia układu podwzgórze-przysadka-jajnik.

Czytaj również: Płodność kobiety - poradnik